Vai trò

Tại các quốc gia, triều đại của Đông Á, cung nữ là những người làm tạp dịch, hầu cận các quân chủ cùng phi tần trong hậu cung, đồng thời lãnh vai trò ca hát phục vụ giải trí khi có yến tiệc. Nếu cung nữ có xuất thân, hoặc có học hạnh hay có kinh nghiệm phục vụ lâu năm, thì sẽ trở thành Nữ quan, quản lý các cơ quan phục vụ quân chủ và các cung nữ khác.

Ở chính thể quân chủ chuyên chế, cung nữ mặc nhiên bị coi là một dạng tần phi của quân chủ. Khi cung nữ được quân chủ lâm hạnh, tắc sẽ có hai hướng: được thụ phong danh vị tần phi chính thức, hoặc tiếp tục thân phận cung tỳ hầu cận với đãi ngộ có thể được cao hơn một chút so với khi trước. Một bộ phận cung nữ được lâm hạnh, sau đó vẫn tiếp tục làm sai dịch, chỉ có thể cải thiện nếu sinh hạ hoàng tử hoặc hoàng nữ.

Triều đại nhà Thanh, cung nữ được lâm hạnh có thể trở thành Đáp ứng hoặc Thường tại, không nữa thì trở thành Quan nữ tử. Tuy Quan nữ tử cũng chỉ là cung nữ, nhưng lại có đãi ngộ tốt hơn và đặc biệt là có các cung nữ khác được phái đến hầu hạ.

Tuyển trạch

Thân phận cung nữ nhìn chung rất đa dạng, phần lớn là nô lệ gốc gác không rõ ràng, con cháu nhà quan bị phạm tội[1][2] hoặc con nhà bình dân nghèo hèn được tuyển lựa bởi các quan viên phụ trách trong hậu cung. Một số trường hợp lại do tự nguyện, tức các cung nữ xuất thân khá giả, bình dân được đưa vào hầu hạ từ khi còn nhỏ tuổi, nhằm thấm nhuần lễ nghi cung đình.

Qua các triều đại, chế độ cung nữ có chuyển biến khác nhau. Ngoại trừ đời nhà Thanh, các triều đại lớn như nhà Hán, nhà Đường đến nhà Minh đều không có ghi chép lại thực sự rõ ràng quy định tuyển những cung nữ này. Dựa theo các quan điểm phổ biến, yêu cầu tiên quyết nhất dĩ nhiên là ngoại hình phải xinh đẹp, không bị dị tật cùng không được quá ngu độn. Triều đại nhà Thanh có quy chế rất rõ khi tuyển cung nữ, hằng năm đều do Nội vụ phủ tuyển chọn từ con gái thuộc Thượng tam kỳ (Tương Hoàng kỳ, Chính Hoàng kỳ, Chính Bạch kỳ) của giai cấp Bao y. Chế độ cung nữ triều Thanh cũng rất quy củ, tuy có thể bị phi tần chủ tử trách phạt, nhưng ["Không thể làm hủy dung"], cũng không thể đánh chết. Đôn phi của Thanh Cao Tông đã đánh chết một cung nữ, khiến bản thân bà bị giáng chức sau đó.

Số lượng cung nữ qua các đời, đa phần là rất lớn. Dân gian có câu Giai lệ tam thiên (佳麗三韆), cụm này xuất phát từ bài Trường hận ca, trong đó có viết：後宮佳麗三千人，三千寵愛在一身; "Hậu cung giai lệ ba nghìn người; ba nghìn mà chỉ yêu một người duy nhất". Dù chỉ là một vầng thơ ước lệ, nhưng cũng thể hiện rõ cái nhìn của người đời về số lượng cung nữ trong cung đình. Đến thời Khang Hi, bản thân Thanh Thánh Tổ trong Đình huấn cách ngôn (庭训格言) có nói:"Vào thời Minh triều, trong cung cung nữ có mấy nghìn người, tiền son phấn phải đến trăm vạn. Nay Trẫm định trong cung Sử nữ có 300 người. Những người chưa hầu cận Trẫm, tuổi khi 30, ra cung về với nhà mẹ, lệnh hôn phối"[3]. Thời đỉnh cao nhiều cung nữ nhất của triều Thanh ghi lại cũng chỉ 300 người, sau khi tuyển chọn xong thì ngay lập tức phái đến hầu hạ các chủ tử trong Nội đình.